Rozwój internetu i technologii cyfrowych stworzył nowe możliwości komunikacji, ale jednocześnie przyczynił się do wzrostu przypadków naruszeń dóbr osobistych, takich jak prywatność, dobre imię czy wizerunek. Polskie prawo cywilne, w szczególności przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych (art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego), dostarcza narzędzi umożliwiających dochodzenie swoich praw w przypadku naruszeń w sieci. Niniejszy artykuł omawia podstawy prawne, praktyczne problemy oraz wyzwania związane z ochroną dóbr osobistych w internecie.

Dobra osobiste a internet – nowe zagrożenia

Dobra osobiste, takie jak cześć, dobre imię, prywatność czy wizerunek, odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu jednostkom poczucia bezpieczeństwa i autonomii. W erze internetu naruszenia tych dóbr mogą przybierać różnorodne formy, w tym:

1. Pomówienia i zniesławienia – publikowanie fałszywych informacji, które mają na celu naruszenie dobrego imienia osoby, szczególnie w mediach społecznościowych.
2. Naruszenie prywatności – publikacja danych osobowych, zdjęć lub innych informacji bez zgody danej osoby.
3. Nieuprawnione wykorzystanie wizerunku – używanie zdjęć lub nagrań wideo w celach komercyjnych lub obraźliwych.
4. Hejt i mowa nienawiści – obraźliwe komentarze lub treści, które godzą w godność osoby.

Internet, dzięki swojej globalności i szybkości rozpowszechniania treści, zwiększa zasięg takich naruszeń, co sprawia, że ich konsekwencje są często bardziej dotkliwe niż w świecie offline.

Podstawy prawne ochrony dóbr osobistych w internecie

Ochrona dóbr osobistych w polskim prawie cywilnym opiera się na art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego. Art. 23 wymienia przykładowy katalog dóbr osobistych, w tym cześć, dobre imię, prywatność i wizerunek. Art. 24 natomiast wskazuje środki ochrony, jakie przysługują osobie, której dobro osobiste zostało naruszone.

Osoba poszkodowana w wyniku naruszenia w internecie może domagać się:

1. Zaprzestania działań naruszających dobra osobiste – np. usunięcia obraźliwych treści z platformy internetowej.
2. Usunięcia skutków naruszenia – np. publikacji przeprosin lub sprostowania nieprawdziwych informacji.
3. Zadośćuczynienia pieniężnego – za krzywdę niemajątkową, jaką doznała osoba poszkodowana.
4. Odszkodowania za szkody majątkowe – np. za utratę dochodów w wyniku naruszenia dobrego imienia w środowisku zawodowym.

Dodatkowo, przepisy szczególne, takie jak ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną oraz RODO, wzmacniają ochronę w przypadku naruszenia prywatności i danych osobowych w internecie.

Praktyczne problemy w dochodzeniu roszczeń

Mimo szerokich możliwości prawnych, dochodzenie roszczeń w związku z naruszeniami w internecie napotyka liczne trudności:

1. Identyfikacja sprawcy
   Internet często umożliwia anonimowe publikowanie treści, co utrudnia ustalenie tożsamości sprawcy. W takich przypadkach poszkodowany może zwrócić się do administratora platformy internetowej lub dostawcy usług internetowych o ujawnienie danych użytkownika. Proces ten bywa jednak czasochłonny i wymaga zaangażowania organów ścigania.

2. Usunięcie treści z internetu
   Nawet po uzyskaniu orzeczenia sądu nakazującego usunięcie nielegalnych treści, ich pełne wyeliminowanie z sieci może być trudne. Kopie mogą nadal istnieć na innych serwerach lub być rozpowszechniane przez inne osoby.

3. Globalny zasięg internetu
   Naruszenia dóbr osobistych w internecie mogą mieć miejsce w różnych krajach, co komplikuje stosowanie krajowego prawa i egzekwowanie wyroków sądowych. W takich sytuacjach konieczna jest współpraca międzynarodowa oraz korzystanie z regulacji unijnych, takich jak RODO.

4. Granice wolności słowa
   Częstym problemem jest balansowanie pomiędzy ochroną dóbr osobistych a wolnością wypowiedzi. Sądy muszą ocenić, czy wypowiedzi naruszające dobra osobiste mieściły się w granicach dozwolonej krytyki, szczególnie w przypadku osób publicznych.

Hejt i mowa nienawiści w kontekście dóbr osobistych

Szczególnym rodzajem naruszeń w internecie są przypadki hejtu i mowy nienawiści. Choć wolność słowa jest jednym z fundamentów demokratycznego społeczeństwa, jej nadużycie prowadzi do naruszenia dóbr osobistych, takich jak cześć, godność czy dobre imię. Sądy coraz częściej orzekają w takich sprawach na korzyść poszkodowanych, przyznając zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Jednym z narzędzi zwalczania hejtu jest możliwość wnioskowania o zabezpieczenie roszczeń na czas trwania postępowania. Przykładem może być żądanie tymczasowego usunięcia obraźliwych treści z internetu, zanim sąd wyda ostateczny wyrok.

Wyzwania współczesności – technologia i prawo

Rozwój nowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja czy narzędzia do tworzenia deepfake’ów, stawia przed prawem nowe wyzwania. Deepfake, polegający na manipulacji obrazem lub dźwiękiem w celu stworzenia fałszywych materiałów, może prowadzić do poważnych naruszeń dóbr osobistych. Przykładem może być stworzenie fałszywego nagrania, które rzekomo przedstawia osobę w kompromitujących okolicznościach.

Aby skutecznie przeciwdziałać takim zagrożeniom, konieczne jest nie tylko doskonalenie przepisów prawa, ale także rozwijanie narzędzi technologicznych, które umożliwią identyfikację i zwalczanie naruszeń.

Podsumowanie

Ochrona dóbr osobistych w internecie jest jednym z najważniejszych wyzwań współczesnego prawa cywilnego. Choć polskie prawo oferuje szerokie możliwości dochodzenia roszczeń, dynamiczny rozwój technologii oraz globalny charakter internetu wymagają dalszego dostosowywania przepisów do nowych realiów. Kluczowym elementem skutecznej ochrony pozostaje równowaga pomiędzy prawami poszkodowanych a wolnością słowa oraz współpraca międzynarodowa w zwalczaniu naruszeń w sieci. Dzięki temu możliwe będzie zapewnienie jednostkom skutecznej ochrony ich dóbr osobistych w cyfrowej rzeczywistości.

Partnerzy: https://barczpopiel.pl/.